Yann Martel. Beatrice and Virgil. London: Spiegel &: Grau, 2010.

Hoe beschrijf je een peer voor iemand die nog nooit een peer gezien, geroken of geproefd heeft? Hoe moeten een aapje en een ezel praten over de verschrikkingen van dood en verderf? Als je jezelf zou kunnen redden door frisse lucht in te ademen door op het hoofdje van je dode dochter te gaan staan? Dat zijn enkele van de vragen die gesteld worden in Yann Martels nieuwe roman Beatrice and Virgil.

Beatrice and Virgil gaat over een schrijver die ooit een succesvolle roman heeft geschreven en nu mislukt is in een project dat zou moeten gaan over de Holocaust. Volgens die schrijver, Henry, moet die verschrikkelijke gebeurtenis meer verwerkt worden in fictie. Het pure feitelijke verhaal is inmiddels verteld. Schrijvers hebben de taak om het steeds opnieuw nieuw leven in te blazen, met fictie. Henry's boek hierover mislukt echter (het wordt door de redacteuren net zo afgemaakt als Beatrice and Virgil zelf door de recensenten), en Henry begint een nieuw leven in een andere stad. Daar komt hij in contact met een preparateur van opgezette dieren, die een absurdistisch toneelstuk heeft geschreven over het aapje Virgil en de ezel Beatrice, die eindeloos proberen woorden te vinden voor de verschrikkingen die hen zijn overkomen.

Deze roman heeft onder de recensenten en boekbloggers een storm van aggressie en woede en minachting doen opgaan (zie bijvoorbeeld hier en hier). Beatrice and Virgil zou volkomen mislukt zijn, een klein ideetje uitgesmeerd over toch nog te veel pagina's, een krachteloos boek vol overbodigs dat bovendien de Holocaust trivialiseert door het te laten vertellen door een aapje en een ezel.

En misschien is Beatrice and Virgil inderdaad een mislukt boek, er gebeuren een aantal dingen in die moeilijk te plaatsen zijn (uitvoerig wordt bijvoorbeeld beschreven hoe Henry een bijbaantje zoekt in een chocoladewinkel) en ook allerlei literaire verwijzingen lijken nogal gratuit - alleen al die van Beatrice en Virgil, want voor zover ik kan zien speelt Dante verder nauwelijks een rol.

Toch vind ik die storm onterecht. En dat niet alleen omdat die Martel me zo'n sympathieke persoon lijkt, bijvoorbeeld vanwege zijn website What is Stephen Harper Reading: iedere twee weken stuurt hij de Canadese premier (iemand met een charme die ongeveer het midden houdt tussen die van Balkenende en die van Wilders) een mooi boek met een aanbeveling. Ook Beatrice and Virgil zelf lijkt me in ieder geval geschreven uit edele en soortgelijke motieven: Martel gelooft hartstochtelijk in het belang van verhalen – ook Life of Pi ging daar natuurlijk over. Dit verhaal probeert het uiterste wat van een verhaal verlangd kan worden – de Holocaust op een nieuwe manier te vangen – en als het mislukt, mislukt het in glorie. Of het mislukt is, moeten we bovendien nog maar even afwachten: dit boek is misschien te vreemd, te nieuw, om onmiddellijk te kunnen plaatsen.

Bovendien zijn sommige passages ronduit prachtig: de poging tot een beschrijving van een peer, bijvoorbeeld, hoe raar dat ook klinkt. Of het essay over het prepareren van dieren dat ergens in het midden is opgenomen. Maar vooral de lijst met gruwelijke raadsels - waarover dat van het hoofdje van je dochter - aan het eind, dat is nauwelijks nog fictie, maar het brengt de gruwelen wel degelijk weer even dichterbij.