las!

Je leest de laatste tijd weleens wat over de kwaliteit van literaire recensies in de kranten: dat het gebasseerd zou zijn op haastwerk, dat het daardoor vol ongemotiveerde oordelen zit, dat er weinig liefde uit spreekt voor het lezen, voor de literatuur.

Afgelopen zaterdag werd Euforie, de nieuwe recensie van Christiaan Weijts, besproken door Arjen Fortuin in NRC Handelsblad,in inderdaad een haastige, ongeïnspireerde recensie, die wat mij betreft de crux heeft gemist. (In de Volkskrant had ook al een dergelijk stuk gestaan. Maar van de Volkskrant verwacht je niet beter.)

Fortuin verwijt Weijts vooral "een gebrek aan gekte (...), zowel in het verhaal als in de stijl". Slechts op een paar momenten "zie je weer even de Christiaan Weijts van zijn debuut Art. 285b." Fortuin heeft nog net gezien dat er in het boek af en toe cursieve zinnen staan die "Vermeers geheime gedachten moeten weergeven, (...), amar die worden overwoekerd door de overdosis al te gewone woord…

Deel 1 van de Millennium-trilogie heb ik gehoord als hoorspel en deel 2 in een verkorte versie. Deel 3 heb ik woord voor woord gehoord, in een onverkorte versie. 24 uur duurde het. Goed dat ik vorige week een vliegreis maakte naar Baltimore – dat heeft me flink vooruit geholpen.

Ik lees eigenlijk nooit thrillers. Je hebt er zo'n raar wereldbeeld voor nodig, dat blijkt nu maar weer: een waarin er totaal onvoorspelbare, gevoelloze monsters voorkomen. Mensen die kwaad doen om het kwaad, die zich nooit schuldig voelen, die niet eens de moeite doen om zich te rechtvaardigen. Dat je zulke mensen eigenlijk nooit tegenkomt – de grootste schurk heeft de mooiste verhalen waarom het nodig is om te doen wat hij doet.

Volgens mij zijn er twee dingen die je moet begrijpen om Millennium te begrijpen. Dat Stieg Larson kennelijk die drie dikke delen schreef zonder zich erg druk te maken of hij een uitgever zou vinden. En dat er vervolgens miljoenen of tientallen miljoenen deze boeken gelezen hebb…

Een van mijn favoriete gedichten in de Nederlandse literatuur is 'Wij komen ter wereld' van Jan Hanlo:

Wij komen ter wereld, met rouw, uit de graven;met rouw die gepast is, omdat wij nog dood zijn.Ons lichaam ontstond uit de grond en uit planten,om eens te bereiken een veilige haven.
Een veilige haven: de schoot ener moeder,waar 't woelig verleden, geleidlijk en langzaam,eindlijk tot rust komt; ik dwaal in mijn vader.In scheidende stromen voltrekt zich het leven.
En zo verder. Het ontroerende van dat gedicht is dat alles goed komt, de wereld is mooi wanneer hij achterstevoren wordt gedraaid ('Verkwikkend is meestal de arbeid, en sterkend. Toch nuttig, zoals het opvullen van mijnen: het plaatsen van kolen en stinkende olie waar ze behoren, diep in de aarde').

Martin Amis deed dezelfde truc na Jan Hanlo, in 1991, nogmaals. In Time's Arrow beleeft een ziel het leven van degene die hij bewoont achterstevoren. Diegene (Todd Friendly heet hij in het begin) leeft waars…