las!

"Alle andere zintuigen brengen je dichter bij iets," schrijft Gerrit Krol, "de taal stelt je in staat van iets dat al te dichtbij is, afstand te nemen."

Het is slechts een van de vele inspirerende gedachten die Krol in deze essays optekent. De opstellen gaan over allerlei onderwerpen die mij erg aanspreken, en waarover ik inmiddels op mijn bescheiden manier ook veel heb nagedacht. En toch duizelen die gedachten me soms.

Neem deze zin. Om te beginnen is er het idee dat zintuigen je 'dichter bij iets' brengen: dingen die buiten zijn, komen op de een of andere manier bij je binnen doordat je ernaar kijkt of luistert, doordat je ze ruikt of voelt.

En dan de volgende sprong: de taal is ook een zintuig. Ze stelt je net zo goed in staat om de wereld te beschouwen, maar dan als een soort omgekeerde verrekijker. Iets dat al te dichtbij is – je eigen gevoelens en gedachten – krijgen in taal een vorm zodat ze te overzien zijn. Je kunt er afstand mee nemen.

Briljant, en …

Er zijn tijden geweest, nog niet eens zo heel lang geleden, dat ik een boek als dit onmogelijk uit zou hebben gekregen. Een boek waarin zulke grote woorden worden gebruikt, een boek waarin de mentaliteitsgeschiedenis van zo'n beetje de hele mensheid – zij het met een duidelijk brandpunt in Duitsland – in een paar honderd bladzijden wordt samengevat en een en ander bovendien wordt besloten met een vooruitblik op hoe het nu vanaf hier allemaal verder moet: ik zou het nooit uitgekregen hebben.

Maar mijn leven verandert gelukkig voortdurend. Er is niets prettiger dan dat je wereld zich uitbreidt en dat je ineens genoegen kunt beleven aan iets waarvan je ooit de waarde niet zo in zag. En dat is me nu dus gebeurt met moderne Duitse wijsbegeerte, met Sloterdijk.

Het helpt dat het boek in zekere zin is opgehangen aan een gedicht dat mij al minstens dertig jaar begeleidt: Archaischer Torso Apollos van Rilke. (De titel van dit boek is het slot van dat gedicht.) Dat gedicht heb ik als scholie…