Herman Melville. Moby-Dick. Or, The Whale. Borders Group, 2006 (1851).

Er is een bekend verhaal over een aantal blinden die in het donker een olifant betasten, en waarvan er een denkt dat hij een lantaarnpaal te pakken heeft, een een tuinslang meent te ontdekken, en een een zeilboot vermoedt vanwege de grote oren. Zo'n verhaal is Moby Dick in zekere zin ook, maar dan met een verteller die de moeite doet om nu eens aan deze kant van de walvis te gaan staan en daar zijn verhaal te vertellen, en dan weer eens aan de andere kant. Die zijn onderwerp tegelijkertijd wetenschappelijk en antiwetenschappelijk benadert, zakelijk en romantisch, vanuit het standpunt van de walvisvaarder en dat van de liefhebber, enzovoort. Die een bont geschakeerd geheel toont en daarmee laat zien hoe weinig we eigenlijk begrijpen van een medeaardebewoner als de walvis.

Een van de mooie dingen die romans kunnen is precies dat: een probleem van allerlei gezichtspunten laten zien, en tonen dat iedereen gelijk heeft en daarin nu juist de moeilijkheid schuilt. In dat opzicht is Moby-Dick waarschijnlijk inderdaad de Great American Novel. Ik heb in ieder geval gesmuld.

Het boek begint met een vertellerskracht die geloof ik ongeëvenaard is. Ik ben in ieder geval niet veel vaker zo sterk een verhaal ingetrokken als tijdens de eerste pakweg honderd bladzijden, waarin Ishmael zijn nieuwe vriend, de 'kannibaal' Queequeg ontmoet in een naargeestige walvisvaardersherberg in Nantucket, enkele nachten met hem doorbrengt en uiteindelijk samen met hem aanmonstert op het roemruchte schip waarop kapitein Ahab uiteindelijk blijkt zijn verdoemde wraaktocht op Moby-Dick, het gevaarte dat zomaar zijn been verbrijzeld heeft, te vermoorden.

De wereld is groot en onbegrijpelijk, ik geloof dat uiteindelijk alle boeken over de zee daarover gaan. Je kunt er honderden aspecten van belichten, en dan nog heb je de waarheid niet te pakken — dat zegt Moby Dick.