Je kunt als individu de illusie hebben dat je je 'eigen' leven leidt, lijkt Annie Ernaux te willen zeggen met Les années, maar we zijn allemaal speelballen van de omstandigheden. In detail neemt ze de jaren van haar eigen leven (van 1940 tot 2006, want het boek verscheen in 2008) onder de loep: de dingen die je kon en zelfs moest kopen, seksuele moraal, de verhoudingen tussen de generaties, politiek, wereldgebeurtenissen en wat je daar in Frankrijk van meekreeg, enzovoort.
Normaliter is dat de achtergrond van een biografie of een autobiografie, maar Ernaux stelt het allemaal op de voorgrond. Over haar eigen leven kom je alleen zijdelings wat te weten: dat ze uit een kruideniersgezin in Normandië komt, dat ze trouwde en weer scheidde, dat ze een aantal minnaars heeft gehad, dat ze docente was en moeder, en dat ze in de loop van de tijd het idee kreeg voor een boek als De jaren.
Dat ze ondertussen ook andere romans schreef kom je bijvoorbeeld uit Les années niet te weten.
Hoe moeilijk het is om zo'n voortdurend veranderend tijdsbeeld te schrijven besef je als je in 2025 probeert een en ander aan te vullen. Ja, we hebben Sarkozy en Macron gehad, #MeToo, de aanslag op CharlieHebdo en de Bataclan, Netflix en andere streamingdiensten, de opkomst van extreemrechts allerwegen, de klimaatcrisis, Aliexpres en andere goedekope Chinese websites. Maar wat is daarin de lijn> En hoe heeft zich dat verhouden tot mijn persoon.
Interessant is dat dit allemaal niet betekent dat Ernaux het individu ontkent. De keuze die ze maakt uit de enorme stroom gebeurtenissen is natuurlijk een persoonlijke, de laatste zin van het boek luidt
Sauver quelque chose du temps où l'on ne sera plus jamais.
Uit het hele boek, zoals misschien wel uit alle autobiografieën, spreekt dit verlangen: om het strikt persoonlijke, de op het oog willekeurige, eigen herinneringen voor altijd te bewaren, misschien wel omdat die herinneringen bij uitstek je persoonlijkheid uitmaken. Je bent wat je hebt beleefd. In je jeugd:
Qu'on était sûr de ne jamais oublier quand, dans l'ivresse d'un mixité nouvelle, loin enfin du regard des parents, en blue-jean et une Gauloise à la main, on sautait les marches deux par deux vers la cave d'où s'échappait la musique de la surboum, que le sentiment d'une jeunesse absolue et précaire à ce moment-là nous submergeait, comme si on allait mourir à la fin des vacances à la manière du film Elle n'a dansé qu'un seul été.
Ernaux' generatiegenoten herkken de film en , de fuiven (surboums) en heel veel mensen de jeans en de Gauloises. En toch is dat alles bij elkaar de individuele herinnering van Annie Ernaux. We worden allemaal gemaakt door onze tijd en onze omstandigheden, maar we maken er net een andere keuze uit, en precies dat is onze individualiteit.
Reacties