Anne Weber. Annette, ein Heldinnenepos. Matthes & Seitz, 2020

 Een epos, geschreven in 2020! En wel een heldinnen-epos, waarin het verhaal van een heel oude heldin (ze inmiddels ver in de negentig) wordt beschreven: Anne Beaumanoir, een vrouw die haar leven in het teken heeft gesteld van de strijd voor gerechtigheid. In de oorlog had ze in het communistisch verzet in Frankrijk gekregen, en toen ze uit de oorlog kwam, ontdekte ze binnen een paar jaar dat de communistische partij nu ook niet het toonbeeld van rechtvaardigheid was én dat het land waarvoor ze verzet had gepleegd ondertussen zelf begonnen was een volk te onderdrukken – de Algerijnen. De strijd die 'Annette' daar voerde, maakte haar in Franse ogen een terrorist, waardoor ze lang buiten de grenzen van haar vaderland heeft moeten verkeren. Jaren die ze onder andere besteedde in de gezondheidszorg voor zeer behoeftigen.

Het is al ongebruikelijk dat in de literatuur de wederwaardigheden worden beschreven van iemand die zozeer geneigd is geweest altijd aan de verkeerde kant te staan, het is natuurlijk nog opmerkelijker dat dit gebeurt in de vorm van het epos.

Maar die vorm is bijzonder goed gekozen, niet alleen omdat ze natuurlijk extra duidelijk maakt hoe lang vrouwen niet als helden werden gezien – ik kan geen epos bedenken dat over een vrouw gaat – maar ook vanwege andere associaties die de vorm wekt. 

In de klassieke epische werken zijn helden eigenlijk nooit helden bij eigen verkiezing. Iedereen wordt sowieso gestuurd en aangestuurd door de goden. Dat doet altijd de vraag reizen wat iemand 'dapper' maakt, en vooral: de moeite waard om een boek over te schrijven – een van de raadselen van de klassieke levensbeschouwing, en een die we natuurlijk nog steeds niet hebben opgelost. Als alles voorbestemd is, waaraan ontlenen we dan nog eer?

Er zijn geen goden meer, maar er is nog wel het toeval. Anne Weber schrijft:

Denn wie das meiste

ist auch dat Widerstehen anders, als man es sich
denkt, nämlich kein einmaliger Entschluss,

kein klarer, sondern ein unmerklich langsames

Hineingeraten in etwas, wovon man 
keine Ahnung hat.

Er zitten ook verschillende vernuftige verwijzingen naar, vooral, de Odyssee in het boek: net als hij is ook Annette een tijdlang Niemand (ze heeft geen naam in het verzet) om pas later Iemand te worden, al is die Iemand lang ook Zomaar Iemand. Weber laat ermee zien hoe waar zo'n oud epos is, ook in onze tijd.

Daarnaast gaat Annette, zoals al Webers werk, over de relaties tussen Duitsland en Frankrijk en daarmee over Europa. Het is op zijn minst een gelukkig toeval dat de Franse heldin dezelfde naam heeft als de Duitse auteur – die al decennia in Frankrijk woont en dit epopée óók in een Franse versie schreef. Maar bovenal is dit natuurlijk een monument voor een fenomeen als Anne Beaumanoir: hoe is het mogelijk dat er mensen zijn die zulke levens leiden.