Ada D'Adamo. Come d'aria. Elliot, 2023.

 

Weinig mensen kennen hun lichaam zo goed als dansers – ieder spiertje moeten ze beheersen, ieder gewricht moeten ze kennen. Ada d'Adamo was, als je foto's van haar bekijkt, een echte danser, een elegante vrouw die alles van haar lichaam wist.

En toen kreeg ze een dochter, Daria, die door een aangeboren hersenafwijking niet veel meer werd dan een lichaam. Met wie je wel kon communiceren, maar niet praten. Die wel naar school vervoerd werd (in Italië gaan alle kinderen van de basisschoolleeftijd naar dezelfde school), maar daar niet werd opgeleid. Een lichaam waarop D'Adamo haar hele leven moest instellen.

Daarna gebeurde er weer iets: D'Adamo zelf kreeg kanker. Die ziekte begon haar lichaam langzaam van binnenuit op te vreten, en zorgde ervoor dat de moeder even vaak voor zichzelf naar het ziekenhuis moest als voor haar dochter. Bijna twee jaar geleden, in februari 2023, stierf ze eraan, 55 jaar oud, en met een dochter van 16. Ze had nog net gehoord dat haar boek Come D'aria genomineerd was voor de Premio Strega, een zeer belangrijke boekenprijs in Italië. Ze zou hem posthuum winnen.

Come d'aria is een dans tussen moeder en dochter. De moeder schrijft nu ze stervende is een brief aan haar dochter – die dochter zal het nooit kunnen lezen – over hoe ze van dochter gehouden heeft en hoe die dochter haar gebonden heeft. Het is een boek over lichamen, en over hoe je iets van die lichamen in taal kunt omzetten. Een boek over dans, over misvormdheid, en hoe de dodelijke ziekte de moeder dichterbij de dochter brengt:

Più passa il tempo e più ci somigliamo, noi due.

Het is een boek dat met zoveel beheersing geschreven is dat het lastig is je ogen droog te houden, want hier heeft echt een stervende moeder een boek geschreven voor haar dochter, waarin ze onder andere vertelt over de jarenlang nogal moeizame verhouding met de vader, en ook dat ze, als ze de keuze had gehad, waarschijnlijk voor abortus had gekozen. 

Op zulke boeken is het natuurlijk lastig 'literaire' criteria toe te passen, of zoiets, maar Come d'aria stelt zijn eigen criteria: een boek dat je alleen weg kunt leggen met een brok in je keel.