Jolanda Kooijmans. Addertje. Koppernik, 2025

-

 


Addertje van Jolanda Kooijmans moet je lezen als je van het Nederlands houdt, of als je van iets anders houdt. Het is een dichtbundel die bestaat uit vier, ja wat? Lange gedichten? Cycli? Krankzinnige verhalen? 

Het is het soort tekst dat je niet kunt navertellen. Wat het is, kun je alleen laten zien. Hier is het eerste gedicht van de eerste cyclus, Addertje:

Moedermeer is een fluistermeer
ze kan niet slapen

de nacht is op komst
de maan spitst zijn oor

het leven springt van vorm
naar vorm

het pakt zich samen, valt uiteen
en pakt zich weer samen

iedereen weet dit
behalve docenten

Waar gaat dit over?  Dat is geloof ik om te beginnen al de verkeerde vraag, of in ieder geval heb ik het al heel snel opgegeven. Ik vind de laatste twee regels zo grappig, dat ik zou zeggen, dat het daarover gaat: dat je als mens een meer een naam kunt geven ('Moedermeer') en het allerlei menselijke eigenschappen kunt toekennen, en dat je dan ineens een volkomen loze schimpscheut naar 'docenten' kunt toevoegen.

In een ander gedicht, uit de cyclus Constant, zit Constant in de trein met een plaid over zijn benen en een stapel Suskes en Wiskes. Daarna volgt:

terwijl Constant het bovenste album openslaat
komt de nieuwe conductrice binnen

‘Gonnie’ heet ze, ‘Gonnie van Weert’
ook daar is over nagedacht
het is een eigenwijs, vrolijk leuk ding
maar je moet er geen ruzie mee krijgen

kijk nu jagen grapjes haar nog de trein door
maar daar heeft ze een zwartrijder te pakken

wat is zijn naam en wat zijn adres?
Constant ligt al kermend op de grond
hij heeft wel degelijk ingecheckt!
of hij dacht van wel!

Hier zitten allerlei haakjes in. Hoezo is dit 'de nieuwe' conductrice? Was er een ander? Wie is er verantwoordelijk voor de observatie dat Gonnie nieuw is? Constant? De dichter? En is de laatste degene die over die naam heeft nagedacht, of zijn er nog andere instanties verantwoordelijk? Welke dichter noemt er trouwens ooit een personage in zijn gedicht 'een eigenwijs, vrolijk leuk ding'?

Ook hier weer: je kunt er moeilijk over kijken, je kunt het flauwe grappen vinden, maar mij maakt het allemaal heel vrolijk. Hier doet iemand met taal waarvoor taal bedoeld is: ze speelt ermee. 



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Safae el Khannoussi. Oroppa. Pluim, 2024.

-
Afbeelding
  Een van de dingen die ze je niet vertellen als ze je leren lezen: dat je er als oudere plezier aan kunt leven omdat je je dan alsnog kunt laten overrompelen door de jeugd. Door de levenslust, de vertellust, de inventiviteit, de kracht van jonge schrijvers. Dat je je als 57-jarige op sleeptouw kunt laten nemen door een 30-jarige schrijver. Door Safae el Khannoussi bijvoorbeeld, met haar roman Oroppa. Het boek is al op veel plaatsen bejubeld, en het trekt je dan ook vanaf de eerste zinnen mee: De zoveelste schreeuw sneed door de kamer. Maar deze was anders. Op het bed lag de doodverklaarde met opengesperde ogen en mond, haar handen verkrampt in de lucht. De doodsreutel steeg op van het lichaam, klanken als rollend puin, een stem op straat vroeg om een aansteker en de stervende vrouw begon te schudden, te schudden alsof ze om een grap lachte. Salomé Abergel, geboren als Salma Abergel, in een voor haar lang vervlogen wereld nu bevolkt door nieuwe gezichten, krijste zichzelf terug de ...
Meer lezen

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen