las!

  Zevenpoot  is het grappigste boek dat ik in jaren gelezen heb: een boek voor volwassenen met volwassen thema's (asielcentra, witte privileges, pedojagers, ze komen allemaal voorbij) van een gelauwerd literair auteur, maar met de onbekommerdheid van een kinderboek – en dan ook nog eens geïllustreerd door Thé Tjong-King.  Het is het verhaal van meneer en mevrouw Knoblauch van wie het zoontje onooglijk klein is én acht benen heeft, tot een progressief kunstenaarscollectief hem komt lenen om hem tentoon te stellen in het Stedelijk Museum onder de titel 'Wit privilege met zeven benen'. Omdat het kunstenaarscollectief nu eenmaal wat ruwe omgangsvormen heeft bij het streven naar kunst, breken ze per ongeluk een van de benen af, en daarna wordt het jongetje Zevenpoot genoemd. De overheid komt er op een bepaald moment achter dat het jongetje in het hotel bivakkeert – zijn ouders mogen er niet bij zijn en slapen samen in een tent of, later, bij een dame die hen als knechten gebruik

Misschien komt het doordat ik weet dat Joke van Leeuwen óók een groot aantal kinderboeken heeft geschreven, maar ik geloof dat ze zich in haar boeken voor volwassenen iets permitteert dat weinig schrijvers nog durven: een mooi verhaal vertellen. Een verhaal dat zich helemaal niet per se hoeft af te spelen op een plaats die aanwijsbaar is op de kaart – ook al vinden veel personages uitgerekend de plaats waar ze zich bevinden en de plaats waar ze vandaan komen heel belangrijk. Een verhaal dat weliswaar allerlei problemen uit onze eigen tijd aanraakt – het absurde wantrouwen tegen vreemdelingen bijvoorbeeld, ook als die vreemdelingen slechts een paar kilometer verderop liggen, simpelweg omdat we nu eenmaal een grens hebben getrokken –, maar waarvan je toch ook niet kunt zeggen dat het deze bekritiseert. Een boek, kortom, waarvan de volwassen recensenten zich afvragen 'wat heb ik eigenlijk gelezen?' of 'waarom moest dit geschreven worden?' omdat het antwoord zo ongebru

De ideeënroman is in de Nederlandse literatuur geen heel erg levendig genre, al kent het wel een paar klassiekers: Bint van Bordewijk, bijvoorbeeld, en Mystiek lichaam van Frans Kellendonk. Klont van Maxim Februari hoort er ook bij: een boek dat je eerder leest vanwege de indringende manier waarop ideeën met elkaar worden geconfronteerd dan omdat je zo graag wil weten hoe het nu eigenlijk met de hoofdpersoon afloopt. Er wordt geen keuze gemaakt tussen de verschillende opvattingen, in een goede ideeënroman, er wordt door verschillende personages alleen op allerlei manieren nagedacht. Als je Bint , Mystiek lichaam of Klont hebt gelezen weet je niet wat Bordewijk van de strenge opvoeding dacht, Kellendonk van het katholieke geloof of Februari van de roman. Klont heb ik sinds het verschijnen, ongeveer 7 jaar geleden, inmiddels drie keer gelezen, en ik denk er steeds een beetje anders over. Over de roman. Over deze roman. De roman is een van de thema's waarover uitvoer

  Twee jaar geleden sprong uit het publiek voor een lezing van Salman Rushdie een man op die de schrijver te lijf ging met een mes. In de dagen erna hield de wereld, of toch in ieder geval het beschaafde deel van de wereld, de adem in. Maar de schrijver overleefde en schreef een boek, Knife. Het is lastig om iemand te bekritiseren die een boek schrijft over een moorddadige aanval die hij overleefd heeft, en die daarbij bovendien een lichte en heldere toon aanslaat. Doe het maar, verlies je oog maar, en de controle over je hand, en leef de rest van je leven met het beeld van een onbekende die jou zo haat dat hij bereid is om een tas met messen een congrescentrum in te smokkelen, en raak dan niet dusdanig gedeprimeerd dat je er niet over kunt of wil schrijven. Ik heb het boek ook helemaal gelezen, en niet tot mijn verdriet, maar op een bepaalde manier lijkt Rushdie iets te bereiken dat hem nu nog niet lukt. Een diepte van menselijkheid, misschien, of juist een hoogte van schrijverschap.

In Harnas van Hansaplast maakt de lezer kennis met een rusteloze geest, een vertelster die zich voortdurend door van alles en nog wat laat afleiden en dan onbekommerd zijwegen inslaat. Haar psychiater noemt haar daarom een HSP, een Hoog Sensitief Persoon, en dat wekt haar onvrede. Ze schrijft dan: Toegegeven, ik ben geboren met wijd open zenuwen zodat alles spijkerhard en ongefilterd bij me binnenkomt en me soms achterlaat in een staat van hulpeloosheid. Laatst nog zag ik een rustieke mand vol gedroogde varkensoren open en bloot in de dierenwinkel staan. In elk oor bevond zich een gat waar je met gemak een vinger doorheen kon steken, een restant van het oormerk. Ik voelde aan mijn oorbellen en ging ter plaatse van mijn stokje. En weg zijn de varkensoren, en ze komen nooit meer terug. De vertelster deelt dit lot met haar broer Barend, op wie deze hoogsensitiviteit alleen op een andere manier heeft ingewerkt: hij heeft zich de laatste twintig jaar van zijn leven, voor hij op z

  Als ik eerlijk ben, kon ik de dreun in februari 2018 niet goed navoelen. Ik kende  Lucebertkenners, en ik kon zien hoe ontdaan ze waren door het nieuws dat de dichter tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland fascistische en antisemitische taal had uitgeslagen in brieven aan een Amsterdams meisje. Maar waarom ze zo ontdaan waren, dat kon ik toch niet goed navoelen. Jan Oegema was een van de ontdanen. Niet een die ik ken, maar iemand die duidelijk in diezelfde kring zat. Iemand voor wie Lucebert niet alleen een groots dichter was maar kennelijk ook iemand aan wie je grootse morele kwaliteiten moest toeschrijven, een ziener, ook in politicis.   Hij heeft nu van de dreun iets heel opmerkelijks gemaakt: een studie van Lucebert, zijn zoveelste studie van het oeuvre van de dichter, maar nu een met nieuwe ogen. De ogen die de antisemitische woorden ook hebben gezien. Oegema laat zien hoe precies die onthulling het voor hem mogelijk maakt om met name het late werk van de dichter anders te

Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h

In de negentiende eeuw ging veel literatuur over de vraag of iemands gedrag verklaard moet worden uit diens biologische herkomst of uit diens omgeving. Romans waren experimenten: wat gebeurt er met iemand als je hem (of soms haar) in bepaalde extreme omstandigheden verplaatst? En hoe kan een familie gaandeweg degenereren? Veel van zulke boeken worden er in de 21e eeuw niet meer geschreven, het begrijpen van menselijk gedrag staat sowieso niet meer zo hoog op de agenda, maar ze zijn er nog wel. Met  De tolk van Java,  in ieder geval in de Nederlandse letteren, als een hoogtepunt. Het boek heeft al een negentiende-eeuwse ondertitel: Waarin de herinneringen van een kamerolifantje, de memoires van een oorlogstolk gehamerd op een schrijfmachine, onderbroken met verhalen brieven en gemopper van de oudste zoon, becommentarieerd door zijn broer. Die ondertitel verraadt bovendien een negentiende-eeuwse structuur (ook ongebruikelijk, hoewel je hem ook bijvoorbeeld nog in  Oorlog en terpentijn  v