Willem Elsschot. Kaas. Amsterdam: Athenaeum -Polak & Van Gennep, 2008 (1933).

-
Willem Elsschot. Kaas Arnon Grunberg pakt nogal uit in zijn lof op Kaas aan het einde: een ware tragedie noemt hij deze novelle, die te vergelijken zou zijn met Dostojewski, ook al heeft de hoofdpersoon geen dostojewskiaanse neigingen om iedereen dood te steken of schuimbekkend over de grond te rollen. (Die hoofdpersoon, Laarmans, went overigens voor zijn werkgever wel voor om de zenuwen te hebben om zo een paar maanden vrijaf te krijgen om aan zijn experiment te beginnen; daar wijst Grunberg niet op, maar je zou het als een zeer milde vorm van dostojewskianisme kunnen zien.)

Aan het eind van zijn essay, dat achterin mijn uitgave van Kaas is opgenomen, zegt Grunberg zelfs dat hij vermoedt dat die Laarmans in het boek weliswaar kaas verkoopt (volvette Edammer), maar dat dit net zo goed vrouwenvlees zou kunnen zijn. Waar hij (Grunberg) dat vrouwenvlees vandaan haalt, zegt hij er niet bij.

Ik zie in Kaas toch niet veel meer dan een novelle over iemand die op middelbare leeftijd het idee in zijn hoofd krijgt volvette Edammers te gaan verkopen, maar vervolgens zozeer bezig is met het treffen van de voorbereidingen -- hij steekt meer tijd in het kopen van een bureau dan in het verkopen van die kazen -- dat hij uiteindelijk de moed maar opgeeft. Het is vlot en modern en leesbaar opgeschreven, dat is allemaal waar.

Misschien is een teken van de peilloze oppervlakkigheid waaraan ik lijd. Als ik niet had geweten dat Kaas een meesterwerk was (en als ik Lijmen/Het been niet prachtig had gevonden) had ik vast ook plezier gehad aan Kaas. Maar dat het voor sommige lezers een grote tragedie zou herbergen, had ik niet gezien.

Het mooiste vind ik misschien nog wel de onnadrukkelijke aandacht die er uitgaat naar de familie: het gemis van het zojuist overleden moedertje, bijvoorbeeld, en de liefdevolle manier waarop Laarmans vertelt over het gekibbel van zijn eigen kinderen. Het boek eindigt met de zinnen "Brave, beste kinderen. Lieve, lieve vrouw." Je zou dat kunnen lezen als bijzonder wrang cynisme, maar ik geloof dat ik het als de boodschap zie. Al dat gedoe om iets of iemand te worden in de wereld - uiteindelijk moet je het hebben van je naasten.

(Zie Koen van weblog Quis leget haec voor een andere mening.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Het eerste kwart: Lize Spit, Het smelt

-
Afbeelding
Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat de oervorm van de fictie het spel is, het kinderspel: "Jij was de vader en ik de moeder." Je bedenkt iets, en je bedenkt samen iets. In die oervorm is er nog geen onderscheid tussen spreker en luisteraar, je bouwt samen aan dat presens historicum. Het kinderspel is het structurerende element van Lize Spits roman Het smelt. Het gaat daarbij om gruwelijke spelen – maar niemand heeft gezegd dat kinderspel alleen maar gezellig samen een huisje bouwen van Lego is. De titel verwijst naar een raadsel dat Eva, de vertelster in het verhaal, aan andere meisjes opgeeft. De bedoeling van het raadsel is dat die meisjes het niet raden en dat ze daarvoor dan gestraft worden, bijvorbeeld doordat ze hun kleren uitdoen. Het is een raadsel waarbij een geheimzinnige situatie wordt geschetst en de deelnemers door ja/nee -vragen te stellen moeten reconstrueren wat er nu precies gebeurd is. Zoals Eva aan het einde iedereen in haar geboortedorp straft door h...
Meer lezen

Safae el Khannoussi. Oroppa. Pluim, 2024.

-
Afbeelding
  Een van de dingen die ze je niet vertellen als ze je leren lezen: dat je er als oudere plezier aan kunt leven omdat je je dan alsnog kunt laten overrompelen door de jeugd. Door de levenslust, de vertellust, de inventiviteit, de kracht van jonge schrijvers. Dat je je als 57-jarige op sleeptouw kunt laten nemen door een 30-jarige schrijver. Door Safae el Khannoussi bijvoorbeeld, met haar roman Oroppa. Het boek is al op veel plaatsen bejubeld, en het trekt je dan ook vanaf de eerste zinnen mee: De zoveelste schreeuw sneed door de kamer. Maar deze was anders. Op het bed lag de doodverklaarde met opengesperde ogen en mond, haar handen verkrampt in de lucht. De doodsreutel steeg op van het lichaam, klanken als rollend puin, een stem op straat vroeg om een aansteker en de stervende vrouw begon te schudden, te schudden alsof ze om een grap lachte. Salomé Abergel, geboren als Salma Abergel, in een voor haar lang vervlogen wereld nu bevolkt door nieuwe gezichten, krijste zichzelf terug de ...
Meer lezen

Freek Van de Velde. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. Lannoo Campus, 2024.

-
Afbeelding
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, uiteindelijk het verhaal van wie en waar wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te vergeten, over onszelf als individu? Er is bijna geen serieus verhaal over de mens te vertellen zonder op zijn minst de taal aan te raken — en natuurlijk al helemaal niet zonder taal te gebruiken. De bekende Leuvense taalkundige Freek Van de Velde vertelt dat grote verhaal van taal en mens in zijn boek Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving . Het is een boek dat sprankelt van liefde voor taal, op meerdere niveaus: liefde voor het onderwerp én plezier in het taalgebruik. Wonderlijk verlaagd strottenhoofd Liefde voor het onderwerp heeft Van de Velde zeker. Hij laat de grote lijnen van de taalwe...
Meer lezen