Harry Mulisch. De aanslag. De Bezige Bij, 2007 (1982)
Het is maar minder dan drie jaar geleden dat ik De aanslag voor het laatst gelezen heb (ik schreef er hier over), maar het stond nu als luisterboek in de luisterbieb-app van de bibliotheek, dus ik luisterde er nog een keer naar.
En hoorde weer iets heel anders dan de vorige keer, kennelijk. Waar ik toen erg onder de indruk was van de literaire trucs die de schrijver uithaalt, viel me deze keer vooral een nogal uitgebreide passage op waarin Anton nadenkt over de vraag wat de relatie precies is tussen de verzetstrijdster Truus Coster met wie hij een nacht in een cel heeft gezeten nadat zij een collaborateur bij hem thuis had doodgeschoten, waardoor Antons familie bij wijze van represaille is vermoord, en zijn vrouw Saskia. Hij merkt ineens dat Truus lijkt op Saskia, of Saskia op Truus. Heeft hij in zijn vrouw onbewust Truus gezocht? Maar hij had Truus door het donker helemaal niet gezien! Saskia lijkt dus alleen maar op het beeld dat hij van Truus had.
Nu was Truus ook nog weer de geliefde van de verzetsstrijder die Anton later ontmoet. Die man, Cor Takes, was verliefd op haar, terwijl hij eigenlijk getrouwd was en heeft haar, na haar executie en na de oorlog, nooit kunnen loslaten. De oorlog was voor hem de periode waarin hij gelukkig was met Truus.
Wat betekent dat? En wat betekent het dat Anton later alsnog van Saskia scheidt en met Liesbeth trouwt? Hij is een rare, gevoelsarme man, en vooral met vrouwen kan hij – zoals veel van Mulisch' personages – niet overweg. Je kunt hem daarover berispen, je kunt de male chauvinist pig in Mulish erin zien. Maar in die lange passage, die zoektocht naar begrip hoe het nu eigenlijk zit, of hij Saskia niet verraadt met Truus of Truus met Saskia, zit ook iets wanhopigs, iets van een man die wel liefde wil voelen voor vrouwen maar dat niet kan – die zich natuurlijk nooit zal binden, nooit zal veilig voelen omdat hij helemaal aan het begin in een vredig, gebonden, veilig tafereeltje zat dat door de aanslag uiteengereten is.
Intussen is De aanslag toch wel een juweeltje, alles bij elkaar waarschijnlijk Mulish' onvergankelijkste boek, wie weet het enige boek waardoor hij écht herinnerd gaat worden. Je kunt het tal van keren lezen en er iedere keer wat anders in zien.
En hoorde weer iets heel anders dan de vorige keer, kennelijk. Waar ik toen erg onder de indruk was van de literaire trucs die de schrijver uithaalt, viel me deze keer vooral een nogal uitgebreide passage op waarin Anton nadenkt over de vraag wat de relatie precies is tussen de verzetstrijdster Truus Coster met wie hij een nacht in een cel heeft gezeten nadat zij een collaborateur bij hem thuis had doodgeschoten, waardoor Antons familie bij wijze van represaille is vermoord, en zijn vrouw Saskia. Hij merkt ineens dat Truus lijkt op Saskia, of Saskia op Truus. Heeft hij in zijn vrouw onbewust Truus gezocht? Maar hij had Truus door het donker helemaal niet gezien! Saskia lijkt dus alleen maar op het beeld dat hij van Truus had.
Nu was Truus ook nog weer de geliefde van de verzetsstrijder die Anton later ontmoet. Die man, Cor Takes, was verliefd op haar, terwijl hij eigenlijk getrouwd was en heeft haar, na haar executie en na de oorlog, nooit kunnen loslaten. De oorlog was voor hem de periode waarin hij gelukkig was met Truus.
Wat betekent dat? En wat betekent het dat Anton later alsnog van Saskia scheidt en met Liesbeth trouwt? Hij is een rare, gevoelsarme man, en vooral met vrouwen kan hij – zoals veel van Mulisch' personages – niet overweg. Je kunt hem daarover berispen, je kunt de male chauvinist pig in Mulish erin zien. Maar in die lange passage, die zoektocht naar begrip hoe het nu eigenlijk zit, of hij Saskia niet verraadt met Truus of Truus met Saskia, zit ook iets wanhopigs, iets van een man die wel liefde wil voelen voor vrouwen maar dat niet kan – die zich natuurlijk nooit zal binden, nooit zal veilig voelen omdat hij helemaal aan het begin in een vredig, gebonden, veilig tafereeltje zat dat door de aanslag uiteengereten is.
Intussen is De aanslag toch wel een juweeltje, alles bij elkaar waarschijnlijk Mulish' onvergankelijkste boek, wie weet het enige boek waardoor hij écht herinnerd gaat worden. Je kunt het tal van keren lezen en er iedere keer wat anders in zien.
Reacties