las!

  De xenolinguïstiek is een wetenschap die niet bestaat: de wetenschap van buitenaardse taal, volgens de ondertitel van het boek dat eraan gewijd is. Maar er is  geen enkele buitenaardse taal bekend, en aldus heeft dit vakgebied geen enkele empirische grondslag. Niets van wat de geolinguïsten beweren kunnen we op de een of andere wijze toetsen.  De xenolinguïsten kunnen aldus alleen speculeren, en dat is wat er ook gebeurt in Xenolinguistics,  overigens door zeer vooraanstaande taalkundigen die zich in de regel niet als xenolinguïsten zullen profileren. Zij weten van alles over pakweg dierencommunicatie of mensentaal en gebruiken deze bundel om uiteen te zetten wat we daar in algemene zin over weten. Daar is niets tegen. De kans dat we de komende jaren een buitenaardse intelligentie tegenkomen lijkt niet zo groot, maar als het wel gebeurt, kunnen we natuurlijk maar beter voorbereid zijn. Maar tot die tijd is de xenolinguïstiek ook een aardige denkoefening: als we de ...

  Het lijkt me heel lastig om een negatieve bespreking van Marshmallow  van Simone Atangana Bekono te schrijven, en dat komt niet door de kwaliteiten van de bundel. Ik denk dat iedereen die zoiets zou willen schrijven, bang zou zijn voor de reactie: oh, maar jij hebt er niets van begrepen.  Ik heb in ieder geval geen recensie gelezen waaruit ik de indruk kreeg dat de recensent dacht dat hij begreep wat de dichter nu eigenlijk wilde  met deze bundel. Waarom staan deze woorden bij elkaar in gedichten, waarom staan deze gedichten bij elkaar tussen een rood voorplat en een al even rood achterplat? Intellectueel zijn ze lastig te begrijpen, er blijft veel ongezegd. Ik weet niet of je je echt emotioneel kunt laten meeslepen door de beelden. Sommige gedichten behandelen het binnentreden in een onheilspellende ruimte. Bijvoorbeeld niet goed III: je loopt door het strokengordijn en je bent er weer maar wie zijn dat? je respecteert ze niet die mensen op de bank je loopt door h...

Maud Vanhauwaert is een materiële schrijver: ze maakt boeken niet alleen door tekst op een toetsenbord te typen en die op te sturen naar de uitgever, ze denkt ook na over de vorm van haar boeken. Zo is haar roman Tosca  in één editie – ik denk: de echte, de rest bestaat alleen omdat het boek ook mensen moest bereiken die niet zo materieel zijn ingesteld – letterlijk een 'gesloten boek', je moet de pagina's van het verhaal zelf opensnijden. Ironisch genoeg heeft het verhaal zelf dan weer de vorm van een e-mail, dus een op een toetsenbord uitgetikte tekst, een brief van de vertelster May aan haar uitgever. Ook verder wordt er in het boek heel wat afgemaild, voornamelijk door Aline, de jonge vrouw die een grote fascinatie op May uitoefent, misschien wel omdat ze zelf zo'n gesloten boek is. Al schrijft Aline ook veel met de hand, en met een duidelijke voorkeur voor een bepaald soort papier: blaadjes in een Diddl-schrift. Aanwijzingen Maar op welke manier iedereen ook schrij...

  Hugo Brandt Corstius! Inmiddels lijkt hij bijna alleen nog maar bekend als schelder. Tijdens een bijeenkomst in de Balie, eerder deze maand, leek zelfs een erudiet man als Arnon Grunberg, die zelfs nog een tijdje Brandt Corstius' schoonzoon is geweest, niet echt bekend met het oeuvre, en ervan uit te gaan dat dit inmiddels wel volkomen verouderd zou zijn, vanwege het schelden op allerlei inmiddels vergetenen. Alleen maken de meeste mensen er dan nog een obligaat hoofdknikje bij naar het Opperlands. Maar dat is helemaal niet de Brandt Corstius die ik me herinner – de man die in zijn eentje ongeveer de helft van alle columnisten was, als Jan Eter én Piet Grijs én Victor Baarn in Vrij Nederland schreef, of later als Maaike Helder én Stoker én Battus in de Volkskrant.   Ik was als puber een grote bewonderaar van hem, maar herinner me dat schelden eigenlijk niet. Ik herinner me vooral van die columns: de voortdurende ideeënvulkaan die erachter zat. Een stukje was nooit zomaar een...

  Hugo Brandt Corstius kondigde jarenlang aan om een biografie van de door hem bewonderde Multatuli te schrijven. Het kwam er nooit van, en toen uiteindelijk iemand anders het deed, beweerde hij dat dit maar goed was ook. Eerst moest iemand anders de feiten maar eens op een rijtje zetten, dan kon hij zich wijden aan een boek dat zijn voorkeur had – een waarin niet meer al die feiten aan de orde hoefden te komen, maar waarin het helemaal kon gaan over zijn fascinatie voor de negentiende-eeuwer. Nu Ik heb nog nooit gelogen  van Elsbeth Etty er is, hoop ik dat er nog enkele ideale boeken komen over Battus, Piet Grijs, Jan Eter, Stoker, en alle andere pseudoniemen van de schrijver. Etty's boek is de ideale basis: er is misschien nog ergens een minnares verstopt, maar de meeste feiten liggen nu wel op tafel. Terecht Etty nam de taak om de biografie te schrijven van Liesbeth Koenen, die een paar jaar onderzoek had gedaan maar nog niets had opgeschreven toen ze overleed. Koenen had, ...

Als het leven een verhaal is, is adoptie een wel heel grote plotwending. Het begin is heel anders dan het vervolg, en bovendien is dat begin vaak onzichtbaar voor alle lezers van het levensverhaal, om te beginnen de hoofdpersoon zelf. Ik vermoed dat dit een van de trauma's van adoptie is: wij mensen willen allemaal een mooi, rechtlijnig levensverhaal, maar bij adoptie is dat bijna per definitie onmogelijk. In De onbedoelden  vertelt Cobi van Baars over de worsteling om het levensverhaal die adoptie is: zo'n beetje alle betrokkenen worden erdoor aangeraakt, van de adoptieouders, de biologische ouders, de broers en zussen, en het allermeest natuurlijk de geadopteerden zelf. Het is in De onbedoelden  allemaal nog net wat ingewikkelder omdat Aaf en Annemarieke, de geadopteerden, een tweeling zijn en dat allebei tot hun 21e nooit hebben geweten: Aaf niet omdat haar adoptieouders het haar nooit hebben verteld, Annemarieke niet omdat haar adoptieouders het zelf ook niet wisten. Zij k...

  Het is even schrikken om te lezen dat Marita Mathijsen met Een vrije geest een 'emobiografie' heeft willen schrijven, een boek over Betje Wolff dat de grote achttiende-eeuwse schrijfster volgt in haar emotionele ontwikkeling. Wolff, zou je denken, is een schrijfster geweest die in aanraking kwam met tal van belangrijke ideeën uit haar tijd. Zou ze niet juist vanwege haar ideeën een intellectuele biografie verdienen? Doet het voorvoegsel 'emo-' wel recht aan deze complexe schrijfster? En trouwens, wat weten we van het gevoelsleven van een achttiende-eeuwer? Maar Marita Mathijsen weet natuurlijk wat ze doet. De grootste kenner van de negentiende-eeuwse literatuur die ons land kent, heeft deze keer een schrijfster onder de loep genomen uit de tijd van de Verlichting. Juist door te laten zien hoe Wolff gedreven werd door emoties – woede over de 'stijven' in de kerk, spotlust over mensen die zich belachelijk modieus gedroegen, genot over boeken en de natuur – weet...

Zamenhof ne pensis pli pri iu ajn parto de la gramatiko de Esperanto ol pri la vortfarado: la ideo ke ĉiu substantivo finiĝu en -o kaj ĉiu adjektivo en -a, kaj la sagaca sistemo de prefiksoj kaj sufiksoj, kiujn ni ankoraǔ ĉiam uzas dum la unuaj lecionoj por montri la simplecon de la lingvo. Samtempe, la lingvoscienco, kaj specife la esperantologio, ankoraǔ ĉiam ne trovis manieron por bone kompreni ĉiujn aspektojn de tiu sistemo. Jam antaǔ pli ol 100 jaroj, la fama svisa esperantologo René de Saussure montris, ekzemple, ke, kvankam brosi kaj kombi havas similajn signifojn, tio ne estas vera por broso kaj kombo: la unua estas ilo por brosado, la dua estas samsignifa kun kombado (kaj la ilo nomiĝas kombilo ). La teorio de Saussure estis (pli-malpli) ke vortradikoj kiel bros kaj komb havas sian kategorion: bros estas substantiva radiko, kaj komb verba. Sufikso kiel il povas ŝanĝi verba radiko al substantivo. Tiu teorio nun estas vaste akceptata, ankaǔ (en iu formo) de la Akadem...

De Jodensavanne, een gebied ten zuiden van Paramaribo waar Sefardische Joden van de zeventiende tot de negentiende eeuw plantages hadden, werd door het Nederlandse koloniale bestuur gebruikt als kamp voor Duitsers en voor bijvoorbeeld NSB'ers uit Nederlands Indië. De kampcommandant had gehoord dat de Sefarden zich hadden laten begraven met juwelen en andere kostbaarheden en hij wilde de gevangenen dwingen om de graven open te breken om deze te zoeken. Zij weigerden dat; een van hen moest dit zelfs met de dood bekopen, hij werd geëxecuteerd. Het is slechts een van de vele krankzinnige – niet verzonnen – verhalen die de stof uitmaken van Ellen Ombres 'hybride' roman Last.  Hybride romans, ik ken die term ook nog niet zo lang, zijn boeken waarin fictie en non-fictie vermengd worden, en Ombre laat met verve zien waar dat goed voor is. Ze wilde oorspronkelijk een boek schrijven over de Jodensavanne, waar de Sefardische slavenmeesters relaties begonnen met slaafgemaakte vrouwen. ...

  Anna Freud was het levende romanpersonage van de 20e eeuw: dochter van de vader van de psychoanalyse, die theorie waarin de, al dan niet erotische, relatie tussen ouder en kind zo belangrijk is. Een dochter die haar hele leven lang gefascineerd blijft door haar vader, een dochter die bij haar eigen vader in therapie is gegaan, een dochter die op zijn best een kille en afstandelijke relatie had met haar moeder. Maar ook een Joodse Weense vrouw die eind jaren dertig met haar familie vlucht. Een vrouw die relaties onderhield met fascinerende andere vrouwen als Lou Andreas-Salomé en Dorothy Burlingham. Een vrouw die een grote stempel drukte op de manier waarop wij aankijken tegen kinderen. Er zijn, zie ik op internet, andere mensen geweest die de roman van Anna Freud hebben willen schrijven, maar Isabelle Pandazopoulos is het gelukt. Le sept maisons d'Anna Freud  vertelt het verhaal van wat het is om een vrouw te zijn, om een mens te zijn. Anna is een vrouw die er enorm naar ver...

  Het lied van ooievaar en dromedaris is vrij onomstreden dé Nederlandstalige roman van de 21e eeuw, in ieder geval tot nu toe. Het is een boek waar op ieder van de 650 pagina's van alles gebeurt, en iedere passage een sleutelpassage is. In het laatste hoofdstuk gespt de klokkenmaker Ties Auwerda bij zijn vrouw Heleen een horloge om. Zij was in paniek om het verdwijnen van de horloge in de tijd dat ze viel en in coma raakte. Misschien dat het omgespen van het horloge dat Ties inmiddels gevonden heeft, haar toch weer zal laten reageren? Door zo veel verhalen van anderen is hij gevormd, zo veel verhalen heeft hij zichzelf over zijn eigen leven verteld dat zo'n wondermooi symmetrische ontknoping hem zelfs nu niet onaannemelijk lijkt. Maar natuurlijk blijft ze met een lege blik voor zich uit staren. Dat wij mensen gevormd worden door verhalen, de verhalen die anderen vertellen, de verhalen die we over onszelf vertellen, die vormen niet een belangrijk deel van onze ident...

Hoe zit het universitaire bestuur in elkaar? Ik loop toch al bijna veertig jaar op de academie rond, in allerlei hoedanigheden, maar ik moet toegeven dat ik nauwelijks een idee heb. Ja, er is iemand die 'de rector' is, en er is een 'college van bestuur', en die beslissen van alles, maar behalve dat de rector een toespraak houdt bij de opening van het academisch jaar, merk ik er verder vaak maar weinig van. Ter ere van het 125-jarig bestaan van het 'Rectorencollege', waarin de Nederlandse universiteitsrectoren verenigd zijn, werd vorig jaar een symposium gehouden en recent een boekje gepubliceerd. In een poging om als eenvoudige hoogleraar de structuur van ons bestuur te doorgronden, heb ik dat boekje, De rector magnificus. Academecius in bestuur, bestuurder in de academie , aandachtig gelezen. Ik kan niet zeggen dat het me veel wijzer heeft gemaakt. Dat begint al bij het Rectorencollege zelf, dat vooral een soort informele praatclub van rectore...

Er zijn, in ieder geval in het Nederlands, weinig boeken geschreven die je zo aanzetten tot nadenken over de relatie tussen mens en biologie als Wormaan van Mariken Heitman. Misschien komen alleen de andere boeken van dezelfde auteur er enigszins bij in de buurt. Ze had er misschien een nonfictieboek over kunnen schrijven, ze noemt in haar nawoord ook drie nonfictieboeken (van anderen) waaruit haar boek voort zou zijn gekomen, maar een onderwerp dat zo ingewikkeld is, en vooral: waarin wat er je wordt verteld zo indruist tegen hoe je normaliter over het onderwerp denkt, dat onderwerp kan misschien het beste in fictie worden verteld. Althans, rationeel wist ik – ik neem mezelf nu maar even als een willekeurige lezer – tevoren natuurlijk wel dat de mens zijn omgeving net zo goed heeft gevormd als de omgeving dat met haar heeft gedaan. En er zijn ook allerlei passages in het boek waarin dat wordt verteld en die ook in een essaybundel zouden hebben gepast: Wij vormden de pla...