las!

Als vakvrouw niet een lichtelijk denigrerende bijklank had, zou je kunnen zeggen: Vonne van der Meer is een vakvrouw. Ze laat met ieder boek zien wat ze in de vingers heeft, en dat blijkt ook met ieder boek iets anders te zijn. Spookliefde (1995) zit ingewikkelder in elkaar dan het eerdere werk, negentiende-eeuwser, romantischer. Er is een meisje van zeventien dat naar een Iers eiland vertrekt. Daar ontmoet ze een vrouw van middelbare leeftijd die ziet dat het meisje verliefd is. Die vrouw vertelt dan het verhaal over hoe ze zelf ooit verliefd was. Dat is het eigenlijke verhaal. Het is een verhaal vol dubbelingen en tegenstellingen. De titel, een samenstelling van spook en liefde , is daar al een voorbeeld van, net zoals de twee vrouwen. Het verhaal dat de ene vrouw de ander vertelt bestaat verder uit twee duidelijk van elkaar onderscheiden gedeelten, en het speelt zich af op een eiland dat ook al een geografie heeft dat Misschien ging je als je hier maar lang genoeg w...

““Lees je een paar dagen Asselbergs,” schrijft Jos Joosten, “dan schrijf je vanzelf brede zinnen.” Dat is dan weer een korte zin, maar Joosten behoort waarschijnlijk tot het selecte gezelschap dat het afgelopen jaar Asselbergs Verzamelde geschriften ter hand heeft genomen. Een van de vele boeiende stukken in Och, eeuwig duurt zo lang gaat over zijn leeservaring met, zoals hij schrijft, ‘meer dan 2500 pagina’s dundruk’. Het stuk over Asselbergs, ‘Anton van Duinkerken en Sint Nicolaas’ , lees ik als een sleutel tot het hele boek. Asselbergs stelde zijn Verzamelde geschriften zelf samen — hier in Nijmegen — dankzij een subsidie die hij kreeg ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag. Hij moet dat, schrijft Joosten, zelf ook “hebben gezien als een voortijdige terugblik op een leven met een vloed aan publicaties.” Zestig — dat is inmiddels ook de leeftijd van de auteur van Och, eeuwig . En ook dit boek kun je lezen als een voortijdige terugblik. Het telt dan wel geen 2500 pagina’s, m...

  Lezen is soms ook een heel andere wereld binnengaan. Ik stapte de wereld van Billie Vos binnen, een Vlaamse Instagram-dichter, die al eerder een bundel publiceerde over de liefde, door het bos de liefde , en nu dan een over liefdesverdriet, alleen van u als ik van mij. Ik kan er heel weinig mee, het is net alsof ik de conventies niet te pakken heb, alsof ik niet weet waarop ik letten moet. En vermoedelijk is de bundel ook helemaal niet voor mij geschreven.  Hij is om te beginnen heel smaakvol vormgegeven, een geïllustreerde dichtbundel, dat kom je niet vaak tegen, maar de letters zijn wel heel klein voor een man van ver in de vijftig. Ik kan het met een bril op wel lezen, maar moet toch behoorlijk turen, en dan lees ik, bijvoorbeeld: geef toe aan wat ge wilt vul er de kamer mee spreek zacht zodat ik u hoor kijk mij in de ogen, hou mijn handen vast als ge mij wilt voelen, voel mij dan zonder schroom als ge mij wilt, loop dan leeg voor mij verbrijzel de angst in uw borst durf ...

  Niet lang voor de Franse revolutie uit zou breken, was Belle van Zuylen nog in Parijs. Toen het eenmaal zo ver was, zat ze alweer in Zwitserland. De periode tussen 1788 en 1794 werd, vertelt de romaniste Greetje van den Bergh in haar inleiding bij Alles is mode  een vruchtbare periode voor de schrijfster. Ze onderhield uitgebreide correspondentie met allerlei mensen en publiceerde enkele boeken, trouwens ook weer vaak met brieven, zij het fictieve. Dat genre van de fictieve brief wordt geloof ik nog maar weinig beoefend. Van Zuylen was er een meester in. In Alles is mode  staan verschillende voorbeelden van hoe ze het inzette als manier om essays te schrijven: de overwegingen worden een fictieve persoon in de pen gelegd, en op die manier is er enige afstand tussen de schrijver en die overwegingen. Heel mooi werkt dat in de 'brieven van een Franse bisschop aan de natie'. Het is de vooravond van de revolutie, die bisschop overweegt allerlei misstanden die er in de Fr...

  Er is een alternatieve werkelijkheid waarin Masha Gessen's Surviving Autocracy  uit 2020 inmiddels verouderd was: waarom je nog druk maken om het eerste bewind van Trump? Dat was een werkelijkheid waarin na alle schade die Trump aan zo ongeveer had iedereen had aangericht, hij niet nog een keer gekozen zou worden.  En in die werkelijkheid leven we niet. Gessen is een van de scherpste publieke intellectuelen van dit moment – iemand die de dingen haarscherp ziet en even scherp opschrijft. Hun beschrijving van wat er mis ging tijdens Trump-I is dan ook nog steeds relevant. Het leest af en toe als 'dat mensen zich daar toen druk om maakten! Moet je nu zien!' Maar in feite raakte Gessen toen ook al de kern. Die ligt voor hen onder andere bij de journalistiek, of in ieder geval wijdt hen daar de scherpste passages aan. Onvergetelijk vind ik het stuk over de persconferenties van Sarah Huckabee Sanders als woordvoerder van Trump – de totale minachting die zij uitstraalde voor d...

  Het verzameld werk van de taalbaldadige hiphopgroep Jeugd van Tegenwoordig begint met deze regel: “Niks intro, shit begint als het begint yo”. De tekst die volgt heet ‘Happen naar de baas’ en knapt onmiddellijk uit elkaar van ongein, vrolijkheid, opschepperij en taalplezier: ‘Blikken of blozen, Wartaal laat het hozen / Gozer, gast, pappie, kil / Ik weet niet hoe je heet maar je lijkt op m’n bil’. Het soort teksten, kortom, waarvan je je indertijd, in 2005, afvroeg hoe het hierna nog verder moest. En de Jeugd ging daarna nog twintig jaar verder. De teksten van de albums uit die afgelopen periode zijn nu bij elkaar gebracht in Tekstboek Jeugd , een boek dat van binnen zo kaal is als de titel: de teksten staan achter elkaar afgedrukt in een schreefloze letter. Behalve één zin aan het eind over wie welke teksten geschreven heeft, wordt er geen enkele toelichting gegeven en niets geïllustreerd. De teksten van Willie Wartaal (Olivier Locadia), Faberyayo (Pepijn Lanen) en Vjèze Fur (Fre...

Weinig Nederlandse schrijvers zijn zo precies over ruimtes als Vonne van der Meer. Zelfs in haar kortste verhalen beschrijft ze over het algemeen waar de personages precies zijn, en speelt die plek een rol in het verhaal, als was het nog een personage. Het kan een schuur zijn waar iemand zit te werken, een loge in een Praags theater, een pashokje van een lingerieafdeling – Van der Meer brengt zo'n plaats tot leven. In het verhaal 'Bedrog' in de bundel Nachtgoed (1993) betreedt een vrouw 's ochtends vroeg de flat van een haar onbekende man: Via een vochtig trappehuis waar het naar opengeknaagde vuilniszakken rook, bereikte ik de verdieping waar hij woonde. Danny Beus was nergens te bekennen maar de deur met zijn naambordje stond open, dus liep ik vast maar door. Ik ging het huis in zonder het gevoel te hebben ergens binnen te komen. Zoals een landschap soms ongemerkt overgaat in een ander, zo leek de woning van Danny Beus een natuurlijke voortzetting van het ...

Het nieuwe boek   German Phonology   van mijn collega Caroline Féry maakte me melancholisch. Het is een soort levenswerk van Féry, een Brusselse taalkundige die haar heel loopbaan in Duitsland heeft gewerkt, inmiddels geëmeriteerd is, maar nog altijd bij Frankfurt woont. Het is ook een indrukwekkend werk, dat de inzichten van vele decennia onderzoek naar de klank van het Duits samenvat. Hoe kan zoiets überhaupt tot andere gevoelens leiden dan liefde voor het heel nauwkeurig onderzoek naar hoe taal in elkaar zit? Het is in oktober dertig jaar geleden dat ik mijn proefschrift verdedigde, over de fonologie van het Nederlands. Daar zal het vast iets mee te maken hebben. Bovendien kreeg ik niet lang daarna een aanbod van Féry om naar Tübingen te komen, waar ze toen werkte. Ik had ondertussen ook een ander contract gekregen, dat nog meer mogelijkheden bood te doen wat ik wilde toen. dus het ging niet door, maar ik was enorm vereerd door het vertrouwen dat Féry, toen al een prominent...

  "Je sors du roman", schrijft Chahdortt Djavann aan het einde van haar roman Et ces êtres sans pénis! : Ik stop nu met deze roman. Dat is een intrigerende mededeling want tot op dat moment lijkt het verhaal gebaseerd op autobiografie en documentatie. Djavann vertelt enerzijds haar bestaan als Iraanse banneling in Frankrijk – iemand die zich het Frans heeft eigengemaakt en er 14 boeken in heeft geschreven, maar die nog steeds tot haar afgrijzen af en toe wordt aangesproken als 'Iraanse schrijver'. Anderzijds vertelt ze verhalen over haar land van herkomst, over het lot dat vrouwen in haar land treft. Dat zijn weliswaar duidelijk tot fictie omgevormde verhalen. Over een vrouw die het de ene keer dat het haar allemaal te veel wordt in het openbaar haar hoofddoek afdoet, die meteen wordt gearresteerd en door de politie verkracht, want als je je hoofddoek afdoet, dan vraag je daarom. Over een lesbische vrouw die door het regime lange tijd met rust wordt gelaten, die zelfs...