las!

Jongens die niet lezen zijn sukkels. Dat vindt Eden, de verteller van het boekenweekgeschenk van dit jaar, De krater van Gerwin van der Werf. Eden is een puber en heeft dus overal een mening over, die ze met een dikke kwast uitsmeert. Nederlandse rap? “Muziek voor knulletjes die hun speelgoedtractor net hebben ingeruild voor een opgevoerde fatbike”. De nieuwe vriend van haar moeder? “Er zijn volwassen mensen die Joep heten, het is niet te geloven’. Eden sleept de lezer, kortom, binnen de kortste keren haar verhaal in. Om haar broertje Benji op te vrolijken besluit ze een dagtocht naar een krater in Steinheim, Duitsland, te maken. Hun oudste broer, Johnny, moet hen rijden, want hij is de enige met een rijbewijs die ze zoiets kan vragen. Is een meteorietkrater een zinnige bestemming voor een mistroostige puber? Als hij er een lange autorit voor moet maken met een oudere broer die de onweerstaanbare drang heeft om verkeersborden te jatten? En een zus die ooit liever een broer wilde zijn e...

In 1979 begon Ine Legerstee aan een project: de lange reis, de ‘grand tour’, nareizen die de dichter P.C. Hooft tussen zijn 17e en 19e maakte. Onlangs verscheen eindelijk Legerstees boek over dat project. Het is een boek geworden dat ik alleen maar kan beschrijven als: verrukkelijk. Tijdens zijn reis hield Hooft een logboekje bij, de  Reis-Heuchenis ,   die Legerstee tijdens haar eigen reis tot gids diende. Nu was Hooft erg summier in de aantekeningen die hij maakte. Persoonlijke dingen schreef hij niet op – alleen meldde hij af en toe de namen van reisgenoten, maar zelfs dat liet hij vaak achterwegen. Ook voor de bezienswaardigheden ging hij er volgens Legerstee vaak vanuit dat mensen die ook wel konden opzoeken in andere reisgidsen. Bovendien leek hij lang niet alles te zien. Over Chartres meldt hij alleen dat hij er in een heel mooie tuin heeft gezeten, maar dat er in die stad ook een heel beroemde kathedraal staat, daarover rept hij niet. Legerstee heeft uit die droge opso...

 Hoe kun je merken dat Esohe Weyden uit de spoken word-traditie komt? Want je kunt het merken, althans, die illusie heb ik.  Misschien komt het natuurlijk simpelweg doordat ik het weet: en is het een illusie. Maar ik geloof oprecht dat ze een toon heeft. Ik heb haar nooit horen optreden en toch meen ik haar stem te horen, langzaam voordragend, met aandacht voor de klinkers en de medeklinkers.  De teksten zijn bovendien betrekkelijk expliciet voor de lezer die vooral gewend is van papier te lezen. Er wordt heel veel duidelijk gemaakt. En als er iets niet wordt gezegd, wordt het naar mijn idee ook gewoon niet gezegd, er is niet een soort puzzeltje dat moet worden opgelost: Het oord van de veilige vertrouwdheid Waar koffiekoeken op zondag knapperiger zijn dan doordeweekse geserveerd in een keramieken schaal waarop kleurrijke planten pronken. Plakjes gember weken in heet water, drijven in de nachtelijke atmosfeer van een straffe earl grey. Waar borden en bestek worden bijgevu...

Hèhè van Paulien Cornelisse is een taalbevrijding! NIet alleen voor de gemiddelde lezer, die als het goed is altijd bevrijd wordt door wat Cornelisse schrijft over taal – bevrijd van de angst om het fout te doen. In dit geval schrijft Cornelisse met zoveel enthousiasme over woorden die zogenaamd overbodig zijn, zoals eigenlijk, gewoon en hèhè, dat je wel van steen moet zijn om die woorden niet te zoenen. De Nederlandse taalcultuur is gezegend met schrijvers als Cornelisse – in veel andere culturen mag je alleen boeken schrijven over taal als je minstens even zuur kijkt als je lezers. Maar ook voor de wat meer ervaren taalkundige is Cornelisses boekenweekessay een bevrijding. Want ze gebruikt voetnoten! Voetnoten worden veel gebruikt in wetenschappelijke publicaties – al worden ze zelfs daar vaak afgewezen –, maar ze zijn daarbuiten vaak taboe. Bij les 1 van de cursuswetenschapscommunicatie leer je: geen voetnoten. Als je bij mij tijdens een cursus een tekst inlevert met voetnote...

"De romanciers die er werkelijk toe doen", schrijft Jabik Veenbaas, "hebben nooit genoegen genomen met schoonheid alleen." Het is een definitie van 'er werkelijk toe doen' die hij zelfs tot de titel van zijn nieuwe boek heeft gemaakt: Meer dan mooie woorden , waarin hij twintig moderne romans (de eerste is van Proust, de laatste van Houellebecq) beschouwt. "Ze hebben altijd vanuit een levensvisie geschreven en ons daar iets van mee willen geven." Boeken waarin iemand je de wereldliteratuur doorgeleidt aan de hand van een heel specifiek en sterk idee, daar ben ik dol op. Dat zo iemand zijn eigen voorkeuren (levensvisie) daarmee tot de gouden standaard verheft, maakt het boek alleen maar leesbaarder. Veenbaas is heel erudiet en een heel nauwkeurig lezer. Hij weet daardoor de romanciers die er volgens hem toe doen allemaal aan elkaar te verbinden – Ayn Rand aan J.M. Coetzee, D.H. Lawrence aan Marilyn French, Nawal El Saadawi aan Gerard van het Re...

  Variaties op aanwezigheid  van Eva Meijer is een fijne bundel om over te schrijven, maar het is niet zo'n fijne bundel om te lezen, in ieder geval niet voor mij.  Het gaat over long covid, en daar begint voor mij het probleem al: dat het een bundel is die ergens over gaat, over iets actueels. Het is daarmee een soort gelegenheidspoëzie, waarbij dan weliswaar de dichter zelf de gelegenheid heeft gemaakt. Zij heeft zichzelf duidelijk de opdracht gesteld om een bundel over deze ziekte te schrijven. Maar dat is een akelig precies en afgebakend thema, en ik weet niet wat ik daarmee aanmoet.  Ik grijp niet naar een dichtbundel omdat ik iets wil lezen over long covid, zoals ik er ook niet naar grijp omdat ik iets wil leven over sportverdwazing, of over de verkeersproblematiek. Ik grijp naar een bundel omdat ik taal wil, nieuwe taal. Variaties op aanwezigheid  biedt die taal niet. Het gaat in deze bundel niet om de individuele regel, of over het individuele gedicht, m...

Aan het begin van Vonne van der Meers eerste roman, Een warme rug,  gaat de verteller, Prikkebeen, naar Schiphol om haar zus op te halen. Die zus heeft jarenlang in Toronto gewoond, maar wil nu scheiden en komt terug naar huis. "Gelukkig heeft ze me geschreven", zegt Prikkebeen, "dat ze niet meer blond is maar rood, anders had ik haar van zo'n afstand misschien niet herkend." Omdat het vliegtuig vertraagd is, moet Prikkebeen nog lang wachten. Ze houdt zich ondertussen onledig door van andere aankomende reizigers te raden door wie ze zullen worden opgehaald. Ze raadt het steeds verkeerd – in de wereld van Van der Meer is het onmogelijk iemand anders te kennen. Verliefdheid Het grootste deel van Een warme rug – op het omslag van de eerste druk staat dat het een roman is, maar het heeft de compactheid en elegantie van een novelle – betreft herinneringen van Prikkebeen, waarin ze soms naar zichzelf verwijst met ik en soms met Prikkebeen. Die gaan ove...

  Open Socrates  van Agnes Callard is een boek dat uitnodigt tot tegenspraak. Callard legt uit dat filosofen na Socrates nog steeds school maken in de moderne wereld: je hebt nog nazaten van epicuristen en stoïcijnen en zelfs een enkele neo-aristoteliaan. Maar mensen die Socrates gebruiken als grondslag van hun ethiek, die zijn voorbeeld volgen bij de vraag 'hoe moet je leven?', zulke mensen heb je niet. Nu legt Callard ook niet echt uit hoe we dat dan zouden moeten doen. Wel vertelt ze waarom het volgens haar tot nu toe niet gelukt is: de Socratische ethiek is volgens Callard in eerste instantie dat 'een ononderzocht leven niet de moeite waard is', en dat het belangrijk is om altijd je aannames over het leven, over de zin ervan, ter discussie te stellen. Maar veel mensen hebben daar helemaal geen zin in. Wat we daar dan vervolgens mee moeten, dat stelt Callard niet echt aan de orde. Het lijkt erop dat ze meent dat we dan maar met de mensen die wél een Socratisch leven ...

Deze tijd vraagt om verzet. De altijd al wankele internationale orde maakt plaats voor een Hobbesiaanse jungle, waar alleen het recht van de sterkste nog geldt. In landen waarvan je kort geleden nog zou zeggen dat ze sterke democratieën waren, worden allerlei rechten in hoog tempo afgebroken, net als waarden zoals het helpen van de armsten in de wereld, het beschermen van de volksgezondheid en de wetenschap. Als je van goede wil bent, als je de wereld een beetje beter wilt achterlaten, kun je je niet verstoppen. Nu is het tijd om in actie te komen, om te redden wat er te redden valt. Wat kun je dan zoal doen? Schrijver Lodewijk van Oord schreef er een elegant boekje over: Protesteren voor beginners , dat begint bij Aristophanes. De vrouwen in diens komedie Lysistrata vormen namelijk een toonbeeld van geweldloos verzet. Ze bezetten de Akropolis uit protest tegen de almaar voortslepende Tweede Peloponnesische Oorlog en laten zich niet wegjagen. "Wij wijken niet voor dreigementen of...

  Vlak voor het einde van Rivka , het nieuwste toneelstuk van Judith Herzberg, verwondt Jacob bij het pakken zijn hand. "Kinderledikantjes demonteren is ook niet je dagelijks werk", zo troost zijn jonge vrouw Erna hem, en ze verbindt die hand met een strook van een laken. Dan wordt er hard op de deur gebonst. Jacob en Erna lopen naar de deur. De laatste regieaanwijzing is: Als ze naar de deur lopen hangt een witte sliert achter Jacob aan wat ze niet merken Rivka  is geschreven als een gedicht, met regelafbrekingen en met weining interpunctie. Het is een lyrisch gedicht van twee stemmen, Jacob en Erna dus, die gedurende het hele stuk binnen zijn, aan het inpakken zijn.  Het stuk begint ook met de deur, die hard dichtslaat en gaandeweg komen we erachter waarom: een kennis van Jacob en Erna is vertrokken met hun dochter, om die in veiligheid te brengen. Rivka  is een heel krachtig toneelstuk, over een nieuw aspect van het thema dat een groot deel van Herzbergs tone...